Staan op de schouders van reuzen

In juni las ik de oproep van Hans van Duijnhoven in het Brabants Dagblad "Ik zoek 40 lezers van stavast" . Twee maanden lang heb ik zijn blog gevolgd. De beslissing om me aan te melden nam ik na het lezen van zijn bericht over de uitzending van VPRO's Zomergasten met Lidewij . Dat was zo'n herkenbaar stukje. Iedereen in mijn omgeving zei: "Waar begin je aan? Elke week een non-fictie boek lezen.". Mijn standaardreactie was: ""Dat is geen enkel probleem, want ik lees nu al elke week twee boeken.". Ik heb geen moment spijt gehad van mijn beslissing, want Hans is een echte inspirator en goede leider, die een prachtige lijst met boeken heeft samengesteld. De bijeenkomsten zijn informatief en worden ook steeds gezelliger. Bovendien is het erg stimulerend om met gelijkgestemden over deze boeken te praten.

Het lezen gaat dus steeds beter en sneller. Ik kijk steeds minder televisie en heb ook flink wat slaap ingeleverd om meer tijd vrij te maken voor het lezen. Naast de non-fictie boeken lees ik ook nog fictie en gedichtenbundels voor de broodnodige afwisseling. Regelmatig pak ik ook nog een non-fictie boek ter hand, dat niet op de lijst van de Lezers van Stavast staat, omdat een goede aanvulling is op de lijst. Ik geniet met volle teugen van dit lees- en ondertussen ook schrijfavontuur, dat uiteindelijk 40 weken gaat duren.

Maar wat ga ik daarna doen? Ik kan me ondertussen niet meer voorstellen om op te houden met lezen en schrijven. Dus kijk ik nu al om me heen naar advertenties van cursussen en opleidingen, want ik heb besloten dat meer wil dan enkel boeken lezen. Ik wil weer gaan studeren. Mijn zoon attendeerde me op het Youtube filmpje van Jeffrey Brenzel en in een boekhandel vond ik vorige maand een boekje van Seneca. Het beste van twee werelden, woord en beeld, jong en oud, die beiden het belang van het lezen van klassiekers, inzien. De vijftiger, ik dus, wordt gepakt door het boek en de twintiger, mijn zoon dus, haalt dezelfde informatie van het internet. Misschien inspireert deze tekst en het filmpje andere lezers om te blijven lezen, misschien om ook te gaan studeren of inspireert het Hans om nog een lezersgroep op te richten...

"Wij leren niet voor school, maar voor het leven." is een citaat van Seneca.

Vincent Hunink heeft een korte betekenisvolle tekst "De lengte van het leven" van Seneca opnieuw vertaald in eigentijds Nederlands. Hij besteedde veel aandacht aan de vorm, zodat er een moderne goed leesbare tekst is ontstaan. De tekst is een essay uit de "Dialogi", een bundel essays van Lucius Annaeus Seneca (ca. 4 v.Chr. tot 65 n.Chr.). Seneca, een stoïcijn, vindt dat de mens niet moet klagen dat het leven te kort is, want er is genoeg tijd, als je die efficiënt en doelgericht besteed. Dat doe je door de filosofen te lezen en bestuderen. Uiteindelijk sterf je dan tevreden als een wijs mens...

Op pagina 62 en 63 schrijft Hunink:"Zo stelt hij enigszins provocerend dat je als lezer in feite wel een 'lang' leven kunt krijgen: als je namelijk in dialoog gaat met de denkers uit het verleden (hij noemt Socrates en andere wijsgeren) krijg je er zogezegd eeuwen bij. Eeuwen uit het verleden, die je overbrugt door te lezen, en eeuwen van de toekomst die je wint doordat je de inhoud van de teksten tot je neemt. De wijze leeft dus heel ruim.".

Senena zegt het op deze manier op pagina 42:"Mensen, die tijd maken voor wijsheid, dat zijn de enigen, die rust en vrijheid hebben, de enigen die echt leven. Want het is niet alleen hun eigen bestaan waar zij goed naar kijken, heel het verleden voegen zij daaraan toe. Alle jaren die eerder zijn geleefd komen voor hen erbij.". De filosoof zelf moedigt ons aan te om te lezen, maar als je een boek per week leest, lukt het je niet om meer dan 50 boeken per jaar te lezen.

Welke boeken zou je dan moeten lezen, want er zijn teveel boeken geschreven om tijdens je leven te lezen. Wat lees je Voor een goede basis? Jeffrey Brenzel, decaan van Yale universiteit, pleit voor het lezen van klassieken. Standing on the shoulders of giants: the essential value of classic is de titel van een filmpje op Youtube , waarin hij beargumenteert dat klassiekers van schrijvers zoals Plato, Dante, Shakespeare en Jane Austen ons leven verrijken. Hij vindt dat je dat doet door een goede selectie van oude boeken te maken en deze boeken in de juiste volgorde leest.

Dit zijn de vijf criteria om de juiste selectie te maken:
1. adresses a permanent and universal human concern (behandelt een universeel menselijk thema);
2. game changer (het veranderde perspectief van lezers tijdens publicatie en ook later);
3. influences other great works (invloed op andere auteurs);
4. respected by experts (gewaardeerd door experts);
5. challenging yet rewarding (het is een uitdaging, die de moeite waard is).


Een uitspraak van Plato: "Boeken zijn als geschilderde figuren: ze lijken te leven, maar geven geen enkel antwoord op de vragen die wij ze stellen."

Een voorbeeld van zo'n klassiek boek is de Republiek van Plato. Plato was een leerling van de Griekse wijsgeer Socrates. Plato schreef na de dood van Socrates zijn dialogen op. In de Republiek staan de twee onderstaande vragen centraal: "What is the best sort of life for a human being?" (wat is het beste leven voor mens) en "What's the best society to produce the best life?" (welke maatschappij brengt zo'n leven voort). Hij stelt dat je dit boek moet lezen om om huidige maatschappij te begrijpen. Deze boeken zijn nog steeds actueel en worden niet ouderwets.

De bekendste uitspraak van Socrates is "Ware kennis bestaat erin te weten dat men niets weet."

Wat levert het op om zoveel kennis te vergaren uit deze klassiekers? Jeffrey zegt dat je kennis maakt met waardevolle vergeten ideeën en afwijkende meningen uit het verleden. Je leert te verbinden en moet moeite moet om deze grote denkers te begrijpen. uiteindelijk ontwikkel je een beter oordeel, waardoor je om goede en slechte ideeën kunt onderscheiden. Het kost veel moeite om deze klassiekers te lezen, maar ze zijn uiteindelijk het best leesbaar, want het rendement is het groter dan bij het lezen van jongere boeken.

Om me voor te bereiden op de voorstelling 'Sartre zegt sorry' van Laura van Dolron én Steve Aernouts, waar we met een gedeelte van de Lezers van Stavast naar toe zijn gegaan, heb ik Het afscheid, van Simone de Beauvoir gelezen. Het was een kroniek van Sartre's laatste 10 jaren en een verslag van de gesprekken van Simone met Jean-Paul over literatuur, filosofie, politiek, vriendschap en liefde heeft gevoerd. De ziektehistorie in het eerste deel van het boek was niet interessant, maar de opsomming van titels en de volgorde van de boeken, die hij had gelezen tijdens zijn leven wel. Opmerkelijk was dat hij naast veel klassiekers, zoals Moby Dick, Kafka, Flaubert, Shakespeare ook een voorliefde voor het lezen van detectives had. De gesprekken over de vrijheid, liefde en vriendschap waren echt de moeite waard om hem en de voorstelling beter te begrijpen. Het onvermogen om (onbaatzuchtig en onvoorwaardelijk) lief te hebben en de eenzaamheid, die dat veroorzaakt bij mensen in zijn omgeving, zijn invoelbaar gemaakt en tekenen de generaties na hem. De sorry was op zijn plaats!

Een citaat uit het boek over Sartre's persoonlijke kennisverwerving: [pagina 368]
"BEAUVOIR - ...ik vroeg u wat u vanaf uw zestigste als verbreding zag?
SARTRE - Ik verwierf natuurlijk nog steeds kennis. En kennis die ik verwerf zit in de boeken maar ook in mijn hoofd en omdat ik de kennis uitwerk en in verband probeer te brengen met de andere kennis die ik heb. Ze is universeel, dat wil zeggen dat ze niet alleen op een oneindige reeks gevallen van toepassing is, maar bovendien over de tijd heen reikt. Ze heeft toekomst; in andere omstandigheden, in de volgende eeuw zal ze worden teruggevonden. En juist daardoor zie ik min of meer wat de toekomst van die kennis is. Dat wordt me in elk geval op een formele manier duidelijk; De kennis die ik heb en die kenmerkend voor me is, behoort ook tot de toekomst en zal me dan eveneens kenmerken. Zo ben ik en zal ik zijn, zelfs als ik mijn bewustzijn heb verloren."

Hebben jullie ook zin gekregen om op de schouders van deze reuzen te gaan staan? Het weidse uitzicht na de geestelijke inspanning maakt het leesavontuur de moeite waard...

Marianna van Vugt

Homepage Achtergrondartikelen