vrijdag 7 juni 2013

Een jaar lang lezen



Ruim een jaar geleden plaatste ik op dit blog een oproep. Gezocht: veertig Lezers van Stavast.
Gisteren hebben we als Openbare Bibliotheek in Noord Oost Brabant een persbericht voor het tweede seizoen verstuurd. In de hoop dat we - net als vorig jaar - veel potentiële deelnemers bereiken. Die samen met mij wekelijks een serieus non-fictie boek gaan lezen. Niet als doel op zich, maar om beter te begrijpen hoe ons wereld in elkaar zit én om tijdens vier-wekelijkse bijeenkomsten met gelijkgestemde zielen daarover van gedachten te wisselen, elkaar te inspireren.

Een avontuur
Terugkijkend is het woord 'avontuur' van toepassing op het eerste seizoen. Toen het idee in het vroege voorjaar van 2012 opkwam had ik globaal het plan een aantal jonge, hoogopgeleide mannen om me heen te verzamelen, die met mij serieuze non-fictieboeken zouden gaan lezen. Waarom? Mijn analyse was (en ís) dat dit soort mensen (jonge, hoogopgeleide mannen) té weinig lezen. Ze zijn erg goed op een bepaald deel van 'de werkelijkheid' (waarin ze gestudeerd hebben), maar als je weinig leest dan doe je geen kennis op over 'de rest' van de wereld, werkelijkheid. Ze pikken uiteraard net als iedereen flarden van de (dagelijkse) wereld mee, en kunnen net als iedereen daar over meepraten. Maar het blijven dan uitspraken die gebaseerd zijn op de waan van de dag-informatie.

Verder vond (en vind) ik dat het vooral voor hoogopgeleide mensen belangrijk is breed geïnformeerd te zijn. Dat heeft te maken met de wereld waarin we terecht zijn gekomen. In de 21e eeuw zal iedereen in zijn of haar (werk)omgeving creatief moeten zijn. Het zal niet langer mogelijk zijn om in een baan veertig jaar lang te rusten op de lauweren van je studietijd. Iedereen zal zichzelf doorlopend moeten blijven ontwikkelen. En je zult afgerekend worden op de mate waarin je keer op keer met nieuw (betere, andere, unieke) "dingen" op de proppen komt. Creatief zijn kun je in mijn ogen echter alleen zijn als je buiten de kaders van je eigen professie of specialiteit kunt treden. 'Haakjes' kunt leggen tussen je vak en de rest van de wereld. Vaak komen de beste ideeën buiten je eigen wereld. Zo lees ik zelf amper ons vakblad. Vakbladen leiden tot copy-paste gedrag. Bedenk je eigen plannen en laat je inspireren door anderen buiten (in dit geval) de bibliotheekwereld.

Een avontuur met mannen en vrouwen
Toen ik intern in april 2012 dit plan aan mijn vrouwelijke collega's voorlegde werd ik zwaar onder vuur genomen. Te meer omdat ik ook nog 'jonge' mannen zocht. Dus wat gebeurt dan? Een proces waarin je concessies gaat doen. Eerst liet ik los dat alleen mannen mee mochten doen; later ook nog de leeftijd. Achteraf maar goed ook. Want het succes van het eerste seizoen is vooral gekomen door het feit dat uiteindelijk een gemengde groep begon. Vooral belangrijk is dat er twee/drie generaties meededen.

Een avontuur met gelijkgestemde zielen

Toen we in september met ruim dertig personen begonnen wist niemand (organisatie noch deelnemers) precies wat we zouden gaan doen. Lezen, jawel, dat was duidelijk, maar wat te doen tijdens de bijeenkomsten op de donderdagavond?
Toch is een vorm ontstaan die werkt. Kern van de avond is vooral dat we samenkomen en dat we met elkaar over onze complexe samenleving praten. De aanleiding voor het gesprek zijn altijd boeken, waarin aspecten van onze sterk veranderende wereld worden besproken. Visies, analyses waar niet iedereen het over eens is. Kortom, er ontstaat een gesprek waarin Lezers van Stavast ervaringen uit hun eigen leven meenemen.

Als initiator voor het avontuur én verantwoordelijke voor de samenstelling van de titellijst heb ik regelmatig nieuwe (of oude) titels naar voren gehaald. Ze neergezet. Beschreven wie de schrijver is. Een flard uit een 'filmpje' laten zien. Af een toe een 'liedje' gedraaid waarin ook iets over die complexe wereld wordt gezegd. Aan mijn zijde had ik Marina, die ergens gedurende dit seizoen formeel medewerker van 'de bieb' werd. Marina is een stuk jonger, staat anders in het leven en brengt daardoor gewild maar vaker ongewild andere elementen tijdens zo'n avond naar voren. Marina kwam met het idee om naar een toneelvoorstelling in de Groene Engel in Oss te gaan. Naar Laura van Dolron met 'haar' Sartre zegt sorry. Een avond die veel indruk maakte en stof opleverde voor napraten, enkele weken later. Marina maakte ons allen ook attent op een lezing van een van haar favoriete denkers: Martha Nussbaum. Dus sluiten we het seizoen in Nijmegen af op donderdag 27 juni.

Aan het begin van het jaar zijn er enkele deelnemers afgevallen. Dat wil zeggen: ze kwamen niet (meer) naar de bijeenkomsten. Wellicht lazen ze wel verder; in stilte. Maar dat valt (gelukkig) buiten mijn waarnemingshorizon. Ruim twintig mannen en vrouwen zijn wel naar de bijeenkomsten blijven komen. Onlangs heb ik hen gevraagd om te verwoorden wat ze van het jaar vonden. Mooie reacties, die duidelijk maken dat men tevreden is over het avontuur. Dus gaan we door. In september.

Enkele reacties van Lezers van Stavast

Sterk
-    zeer enthousiaste en toegewijde begeleiding
-    een geweldige introductie in toonaangevende non-fictie boeken
(de selectie op zich met toelichting (blog) is al zeer behulpzaam)
-    van goede tot zeer goede boeken in verschillende disciplines
-    referenties naar TED-sites, lezingen elders
-    het lezen van Stavast boeken heeft ‘impact’ gehad (verbreding/verdieping)
-    ook de ‘speciale activiteiten’ avonden worden zeer gewaardeerd
 (zowel binnen als buiten de Bib.)

Minder Sterk
-    de (fictieve) target van ‘40 non-fictie boeken in 40 weken’ bleek uiteindelijk een te grote belasting (concentratie op najaar/winter, er sloop ‘leesmoeheid’ in)
-    beschikbaarheid Stavast boeken te gering: helft vooraf geselecteerde boeken niet kunnen lezen (er waren overigens goede vervangers)
-    Stavast project meer als een individueel dan als een groepsproces ervaren
-    het groepsproces (20+ aantal deelnemers) leent zich in deze brede omvang niet zo voor inhoudelijke thema discussies. Het groepsproces leent zich goed voor voordrachten met daarna vraag en antwoord door de inleider
-    wellicht gebruik maken van participatie – buiten het lezen om - door de Stavast lezers
Laat Stavast lezers  meer zelf organiseren, initiëren (met ideeën laten komen en bij belangstelling dit ook door één of meer laten uitvoeren) en op de avond zelf het gekozen thema laten begeleiden. Dit dan in kleinere groepsdiscussies en per groep kan je je aansluiten bij (verschillende) boeken/thema’s die jou interesseren.
-    Meer discipline op de Bib. avonden: op tijd beginnen en de afgesproken tijd aanhouden

Algemeen

-    Stavast activiteiten eventueel uitbreiden, uiteraard binnen het Bib. kader/doelstelling
-    onderscheid in actieve/aanwezige groepsactiviteit (klein/discussie en groter/inleiding) en ‘cloud’ activiteiten (passieve Stavast geïnteresseerden, die via site/blog meelezen)
-    een jongere Stavast groep – naast de huidige Stavast groep - proberen te realiseren. Uit de Bib. databank potentieel geïnteresseerde jongeren proberen te achterhalen (selectie op leeftijd mogelijk?). Ouderen waarderen participatie door jongeren, van het  omgekeerde ben ik niet zo overtuigd
-    groter Stavast boekenaanbod: naast recente uitgaven, ook ‘klassiekers’
-    een meer ‘relaxt’ kader, bijv. 1 non-fictie boek per maand i.p.v. 1 per week. Stavast project loopt individueel 12 maanden, maar groepsactiviteiten bijv. van september t/m april. De mogelijkheid om ook fictie/romans te lezen, mag de Stavast lezer niet worden onthouden!

Wat heb ik als positief ervaren? Wat heeft het mij gebracht?
-    Lezers van Stavast was voor mij een kennismaking met non-fictie. Ik heb altijd graag boeken gelezen, maar dat bleef vaak beperkt tot Nederlandse literatuur. Wanneer ik die enkele keer een non-fictieboek ter hand nam, las ik dat nooit uit. Het ging me snel vervelen en bovendien meende ik na een half boek de andere helft ook te kennen.
-    De bijeenkomsten op donderdagavond in de bieb en de lezingen in de Groene Engel ondersteunen het lezen van de boeken en het nadenken over de thematiek. Ik merk dat ik de laatste tijd minder geïnspireerd ben om te lezen of te schrijven over de thematiek en ik wijt dat aan het te weinig bezoeken van de bijeenkomsten. Vooral de lezing van Tom Kniesmeijer heeft mij erg geïnspireerd.
-    De opdracht om elke week een boek van de lijst te lezen heeft me ertoe bewogen veel meer te lezen dan ik deed. Ik kon er nu makkelijker tijd voor vrij maken.
-    Het thema van Lezers van Stavast heeft me aangezet tot denken, tot het schrijven van stukjes en erover discussiëren met familie en vrienden. Ik kan me een mening vormen over onze samenleving en ben meer geïnteresseerd geraakt in het nieuws en achtergrondartikelen in bijvoorbeeld kranten.

Wat is voor verbetering vatbaar?

-    Voor mij persoonlijk is de donderdagavond een ramp. Ik moet dan elke keer oppas regelen en dat zorgt ervoor dat ik minder kom.
-    Ik had na een boek of 30 ‘last’ van de lijst met boeken. Ik had het gevoel dat de boeken allemaal op hetzelfde niveau en over hetzelfde thema geschreven zijn. Ik heb toen de vrijheid genomen om ook boeken te lezen die niet op de lijst staan, maar wel aansluiten op het thema of boeken te lezen die op dat moment bij mijn werk of denken van dat moment pasten. En ook af en toe fictie gelezen.
-    Ik mis de verwerking van de gelezen boeken. Dit komt onder andere, doordat ik te weinig op bijeenkomsten ben geweest. Maar ook op internet zouden we meer op elkaar kunnen reageren. Ik heb zelf in het begin nog wel wat stukjes geschreven voor op de site, maar heb daar geen inhoudelijke respons op gehad. Ik vind het dus een goed idee om lezers actief te betrekken bij het voorbereiden van de avonden.

Kortom, het was een mooie ervaring.

Tja Hans, hoe ik het heb ervaren het leesavontuur.
Ik heb mezelf gewoon in het diepe gegooid in dit avontuur en had helemaal geen verwachtingen.
Mij is dan ook niets tegengevallen. Ik ben er een rijker mens door geworden en dat is zeker te danken aan jouw, en door andere medewerkers van de bieb, enthousiaste inzet voor het avontuur.
Ik ga dan ook geen lijstje maken met sterk etc. want ik ben heel tevreden uit het avontuur gekomen. Het was een mooi experiment.
Ik doe zeker weer mee volgend jaar en mogelijk dat ik dan aan het eind een oordeel kan vellen. Dan kan ik vergelijken met wat we gehad hebben.

Reactie op jouw uitgebreide mail van 28 mei over het programma voor het komende seizoen.
Dat programma ziet er goed uit en spreekt me aan.

Wat de evaluatie van het afgelopen seizoen betreft moet ik zeggen dat de vier kopjes van Herman mij niet zo aanspreken omdat ik zelf niet zo geordend denk en daarom wil ik me alleen in algemene zin uitlaten over wat het leesavontuur tot nu toe voor mij heeft betekend.

Gisteren in de trein terug van de Twente Biennale in Enschede las ik de mail van Hans van Duijnhoven. Ineke was naast me verdiept in 'Zen en de kunst van het motoronderhoud'  een boek dat we allebei zo'n 30 jaar geleden gelezen hebben.
Hoe heb ik het toen gelezen vroeg ze zich af en ik ben het boek ook weer opnieuw aan het lezen en heb me ook al afgevraagd hoe ik het bij eerste lezing ervaren heb.
Het is me inmiddels duidelijk geworden dat we allebei een verschillende leesbenadering hebben van een artikel of boek.
Ineke wil meteen begrijpen wat ze leest en gaat meteen 'puzzelen' en ik lees gewoon door en verwacht dat de puzzelstukjes wel vanzelf op hun plaats zullen vallen, wat vaak het geval is.
Maar hoe je ook leest ik vind de lijst met titels voor de Lezers van Stavast een aanwinst omdat het een selectie is waar ik iets mee kan en die me boeken laat lezen die mijn blik verbreden.

Ik wil dan ook graag meedoen met de tweede editie van het leesavontuur.

Wat houdt sanering van de titellijst in bedenk ik me. Als het gaat onder het motto 'behoudt het goede' dan zal de bestaande lijst weinig korter worden.

Samenvattend:
Door het 'leesavontuur' heb ik kennis genomen van voor mij nieuwe en vaak originele ideeën, ben ik verbanden (beter) gaan zien en heb ik nieuwe opvattingen leren kennen. Kortom ik heb mijn blik verruimd.

Ik kan dan ook iedereen die denkt de tijd ervoor vrij te kunnen maken aanbevelen om mee te doen met Lezers van Stavast 2013-2014 met het actuele thema: 'Oefenen voor een andere tijd'.

Hans,

Ik wil volgend jaar weer meedoen. Liefst in een actievere rol. Ik heb erg genoten van de leeslijst en de bijeenkomsten.
___________________________________________________________


Hans van Duijnhoven, vrijdag 7 juni 2013

Homepage Achtergrondartikelen

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen