Atlas Contact 2013, 512 pagina's - € 29,95
Lenen als E-book via bibliotheek.nl
Oorspronkelijke titel: Intuition pumps and other tools for thinking (2013)
Wikipedia: Daniel C. Dennett (1942)
Korte beschrijving
In een lange rij spraakmakende boeken verdedigt de Amerikaanse filosoof Daniel Dennett de gedachte dat men zaken als bewustzijn, betekenis en vrije wil moet begrijpen vanuit de evolutie. Met deze combinatie van materialisme en atheïsme beweegt hij zich op een terrein vol felle discussies waar kennis van zaken en helderheid van denken vaak ver te zoeken zijn. In dit boek doorkruist hij datzelfde terrein, maar nu op een nieuwe manier: hij bespreekt niet zozeer de problemen als wel het gereedschap waarmee je ze aanpakt. Hij reikt daartoe 77 denkinstrumenten aan, met voorbeelden hoe je ze wel of juist niet moet gebruiken. Als steeds bij Dennett heeft ook dit boek iets weg van wijsgerige acrobatiek: het staat vol anekdotes en discussies, duizelingwekkende hoogstandjes vaak, beurteling geschreven voor de leek en voor de vakman, afwisselend breed van gebaar en technisch zeer gedetailleerd. Stimulerend, uitdagend en verbluffend tegelijk. Met bronnen, bibliografie en register.
Fragment uit [6] Ockhams bezem
De moleculair bioloog Sydney Brenner heeft onlangs een alleraardigste variant op Ockhams scheermes bedacht door de nieuwe term Ockhams bezem te introduceren om het proces te beschrijven waarin onwelkome feiten onder het tapijt worden geveegd door intellectueel oneerlijke aanhangers van deze of gene theorie. Dit is onze eerste verstaging (*), ons eerste antidenkgereedschap, en iets wat je scherp in de gaten moet houden. Deze praktijk is met name verraderlijk als ze wordt toegepast door propagandisten die een lekenpubliek voor ogen hebben, want net als die beroemde aanwijzing van Sherlock Holmes over de hond die niet in het donker blafte, is de afwezigheid van een feit dat met behulp van oOckhams bezem uit zicht is geveegd alleen waarneembaar voor deskundigen. Zo laten creationisten eeuwig en altijd de overdaad aan gênante bewijzen buiten beschouwing waar hun 'theorieën' geen vat op hebben, en voor iemand die geen bioloog is kunnen hun zorgvuldig geformuleerde uiteenzettingen knap overtuigend zijn, simpelweg omdat de leek niet kan zien wat er niet is. (pagina 53)
* verstaging =
Ik zal onderweg ook nog wat valse vrienden voorstellen, oftewel gereedschappen die je zand in de ogen strooien in plaats van je bij te lichten. Ik had een term nodig voor deze gevaarlijke instrumenten en putte le mot juste uit mijn zeilervaringen. Veel zeilers zijn dol op de nautische termen waar landrotten van in de war raken: stuur- en bakboord, vingerling en roerpin, want en dwarshout, leuvers en zaling, en ga zo maar door. Op een schip waarop ik ooit heb gevaren, was het een standaardgrap om nepdefinities te bedenken voor deze termen. Dus een zaling was een zeldzame vis, een kluiverboom een fors kippenbot, giekklauw een aandoening bij koeien, en verstaging een ongelukkige val waarbij iemand zijn been blesseert. Sindsdien kan ik eenvoudigweg niet aan verstaging (het geheel aan touwen of staaldraden dat de mast overeind houdt) denken zonder me iemand voor te stellen die voort strompelt. Daarom heb ik die term gekozen als naam voor denkgereedschappen die een averechtse werking hebben, dus die een beter begrip lijken te bevorderen, maar in feite slechts duisternis en verwarring zaaien in plaats van verlichting. (pagina 26-27, uit de Inleiding - wat is een intuïtiepomp?)
TED-filmpjes: klik hier. En hier voor een artikel waarin Ockhams bezem wordt gebruikt.
Terug naar Overzicht alle titels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen