Christien Brinkgreve 3

De ogen van de ander : de sociale bronnen van zelfkennis
Augustus 2009, 143 pagina's - € 15,--

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Christien Brinkgreve (1949) en haar website.

Korte beschrijving
Persoonlijk geluk en maatschappelijk succes zijn er alleen voor degenen die weten wat ze willen. Daarvoor moet je jezelf kennen. En heel vaak wordt gedacht dat je je voor zelfkennis op jezelf moet terugtrekken. Ons zelfbeeld is dat van een psychisch atoom of harde kern, heel verschillend van hoe we in gezelschap overkomen. Aan de hand van verschillende opvattingen over het zelf uit de psychologie, de literatuur en de filosofie probeert dit vlot en laagdrempelig geschreven boek duidelijk te maken hoe verkeerd dit beeld is. Het zelf is door en door sociaal, niet veel meer dan een rol die we spelen. Aan het einde van het boek slaat dan de twijfel toe en wordt geconcludeerd dat - hoezeer het zelf ook is ingebed in een sociale context - het zelf niet met deze context samenvalt. De lezer mag dan verder raden hoe het nu precies zit met dat zelf: een autonoom iets, of gevormd door anderen.

Fragment uit 7. Wie ben ik zonder verhaal?
Verhalen doen veel. Ze hebben hun uitwerking op anderen, maar ze betekenen vooral veel voor degenen die ze vertellen. Ze brengen lijn in het leven, een grotere eenheid en consistentie, wat orde in de chaos kan geven, een gevoel van autobiografische eenheid in de wirwar van ervaringen en gebeurtenissen. Het eigen verhaal geeft mensen een duidelijker gevoel van wie ze zijn en waar ze staan (plaatsbepaling, betekenisgeving, zelfdefiniëring).
 Het verhaal als visitekaartje, voor anderen, maar vooral voor zichzelf: 'Dit ben ik, dit is mijn verhaal', en dat wordt dan algauw, slechts een stapje verder: ik ben mijn verhaal. Mensen gaan leven naar hun verhaal: ze zien duidelijker wat kenmerkend voor ze is, en gaan in die stappen verder. De Canadese hoogleraar gerontologie William Randall ziet levensverhalen niet zozeer 'als iets wat we hebben, maar wat we zijn. Wij zijn de verhalen waarmee we ons leven begrijpen.' (pagina 69-70)

Tweede fragment uit 13. Geen zelf zonder anderen
Als je naar jezelf kijkt zie je dus niets, maar als je naar iemand kijkt die naar jou kijkt zie je jezelf, op een van vele mogelijke manieren. "The looking glass self" noemde Charles Cooley dat.
De ander is de spiegel, maar geen lege spiegel: hij kijkt, hij geeft terug, reageert, met blikken en woorden. Zonder interactie blijven deze 'spiegels' leeg.
De betekenis die de blikken krijgen is contextgebonden, situationeel: daarin spiegelen zich de verhoudingen en de ervaringen van anderen. In de eerste plaats met de ouders: in de  interactie met hen wordt het mentale script van mensen in eerste aanleg gevormd. Vervolgens ook met anderen: met de betekenissen en missives van de cultuur, de anderen als abstractie (cultuur) en concrete anderen - anderen van dat moment en van vroeger, verinnerlijkte anderen, die allen meeblazen in het innerlijke koor dat we het zelf noemen, waarin alle spiegelingen, bewerkt, verwerkt, zich samenvoegen tot het complexe geheel dat als het zelf wordt ervaren. (pagina 120-121)

Terug naar Overzicht alle titels

Eddy van Tilt

De schaduw van de Verlichting : de westerse worsteling met welzijn
Pelckmans / Klement 2014, 404 pagina's - € 24,50

Korte beschrijving
Eddy Van Tilt is al een leven lang verbonden als psycholoog-begeleider aan Oikonde, een pleegzorg-instelling in Leuven voor mensen met een handicap. In dit boek plaatst hij zijn persoonlijke betrokkenheid in een breed cultuurfilosofisch kader. Grote boosdoener is het rationalisme van de Verlichting, een stroming die alleen maar oog heeft voor wat meetbaar is en maakbaar, voor wat wij kunnen hebben en beheersen. Van Tilt pleit voor een relationisme, dat oog heeft niet voor welvaart maar voor welzijn, voor empathie, voor bewogenheid en afhankelijkheid. Zijn visie is niet nieuw, hij heeft haar bijeen gelezen. Daar is niets op tegen, ware het niet dat hij een op zich waardevolle inhoud verpakt in honderden bladzijden gedreven taal vol herhalingen en zijsporen waarin ook de volhardende lezer de draad regelmatig kwijtraakt. Een literatuurlijst en een index ontbreken.

Fragment uit 1. De woelige weg naar welzijn en geluk
Wat is nu de tussentijdse moraal van dit verhaal?
 Door de cultuur systematisch buiten beeld te houden - 'omdat daar toch niks aan te doen is' of om duizend andere redenen - en door de verleidelijkheid om mentale en maatschappelijke problemen te technologiseren en zo een schijn van beheersbaarheid mee te geven, kan een dramatische vorm van kennis- en handelingsreductie ontstaan, die heel verleidelijk is, maar die de kennis en (dus) de westerse samenlevingen kwalijke slagen kan toebrengen, terwijl de reductie juist pretendeert de menselijke en maatschappelijke problemen beter te managen.

() De kracht van de moderniteit is haar grootste kop-zorg aan het worden, zo lijkt het. Voor alles leek wel een oplossing mogelijk, die we puur met ons verstand konden bedenken. Ook voor problemen van immateriële, relationele aard, die zich daar veel minder toe lenen en niet zelden pas met een exclusief rationale benadering echt problematisch worden. (pagina 83)

Fragment uit column Carel Peeters (VN 20 juni 2014)
Te veel vrijheid heeft geleid tot te veel 'mijheid', stelt de Vlaamse psycholoog Eddy Van Tilt. We moeten socialer worden, van rationalisme naar relationisme. 'Mensen kunnen alleen overleven en gelukkig worden door hun afhankelijkheid te koesteren.'

De westerse wereld, zo luidt Van Tilts klacht, is sinds de zeventiende eeuw door de invloed van Descartes in de ban van het rationalisme. Dat heeft tot veel moois geleid, geeft hij toe, maar is uit de hand gelopen, en nu zitten we met een verweesde samenleving waarin mensen langs elkaar heen leven. In de westerse cultuur werd geleefd volgens de egoïstische ideeën over de menselijke natuur van Thomas Hobbes. Het rationalisme heeft, afgezien van het wetenschappelijke wereldbeeld, geleid tot een verlangen naar totale beheersbaarheid, naar de maakbare samenleving, naar het dogma van de vooruitgang, naar het consumentisme en naar de neoliberale hebzucht. Van Tilt citeert Hans Jonas om dit samen te vatten: ‘So much power, so little wisdom.’
Mensen moeten elkaar helpen en bij elkaar schuilen om staande te blijven in deze, wat Van Tilt noemt, ‘grave new world’, Mensen moeten elkaar helpen en bij elkaar schuilen om staande te blijven in deze, wat Van Tilt noemt, ‘grave new world’.

Ook al zit er veel redelijks in, dit is niet bepaald een nieuwe diagnose van de westerse cultuur. We vinden hem in variaties bij Martha Nussbaum, Richard Sennett, Antonio Damasio, Frans de Waal, John Gray, Emmanuel Levinas, Ulrich Beck, Stephen Toulmin en Hans Achterhuis, allemaal schrijvers van wie Van Tilt ideeën gebruikt. Hij onderbouwt daarmee zijn these dat de westerse ratio moet veranderen in relatio: er moet een verandering optreden van rationalisme naar relationisme. Het ‘ego’ moet een ’socius’ worden, een sociaal wezen.

Dat moet gebeuren middels ‘een ingrijpende culturele transitie’ en een ‘herdefiniëring van de menselijke natuur’, waarbij het egoïsme van Hobbes wordt vervangen door ‘emotie en empathie, bewogenheid en betrokkenheid’. Hieruit, en niet uit egoïsme en autonomie, bestaat ‘de grondaard van het beestje’. Mensen kunnen volgens Van Tilt alleen overleven en gelukkig worden door hun ‘afhankelijkheid te koesteren’. De mens moet niet meer bij zichzelf naar binnen kijken, maar naar buiten, hij moet aan ‘outrospectie’ gaan doen. Bij deze litanie hoort ook dat Van Tilt het betreurt dat het westen ‘geen groot verhaal’ meer heeft waar mensen ‘hoop en perspectief uit kunnen puren’.

Terug naar Overzicht alle titels

Christien Brinkgreve 2

Vertel : over de kracht van verhalen
Atlas Contact 2014, 191 pagina's - € 19,--

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Christien Brinkgreve (1949) en haar website.

Korte beschrijving
Waarom vertellen mensen verhalen? Om de chaos in de wereld en in henzelf te bestrijden, om zin te geven aan het bestaan. Er zijn persoonlijke verhalen en collectieve verhalen. Sociologe Brinkgreve schrijft hier leerzaam over Anil Ramdas' roman 'Badal' om erachter te komen waarom Ramdas zelfdestructief werd. Een val van haar oude moeder is aanleiding tot een particulier dagboek over de veerkracht die een mens weer verder doet leven. Freud en Nietzsche worden opgevoerd omdat zij, als psychoanalyticus en filosoof, iets trachtten te zeggen over de onttovering van de wereld en ook over de mythe dat de mens een autonoom individu is. Collectieve verhalen vertellen, geïnspireerd op mythes (Odysseus) of legendes (Arthur), dienen ook om te betoveren; taal als bouwwerk om in te bewegen. Deze zoektocht naar de zin van het vertellen op persoonlijk en collectief niveau is nuttig en onderwijzend.

Tekst op website Christien Brinkgreve
 “Geloof al die verhalen toch niet,’ zei mijn moeder als we geschrokken thuiskwamen van school, de katholieke nonnenschool waar we heen moesten omdat het onderwijs daar goed en degelijk zou zijn. Daar hoorden we dat heidenen na hun dood naar de hel zouden gaan. Heidenen waren mensen die niet gedoopt waren. En in die hel, die in al zijn kwellingen met wellust werd beschreven, zouden onze grootouders belanden, ongedoopte mensen, die verder toch niet een uitgesproken zondig leven hadden geleid.”

Vertel : Over de kracht van verhalen
Wat gebeurt mij nu? Wat is er aan de hand, en waarin bevind ik mij? Iedereen heeft zich zoiets wel eens afgevraagd, en vrijwel niemand verdraagt het om zonder antwoorden te leven. We willen betekenis, en vertellen verhalen om greep te krijgen op het toeval, ons leven, de wereld.

In Vertel, haar persoonlijkste boek tot nu toe, neemt Christien Brinkgreve deze bron van inzicht in de ervaringswereld van mensen serieus. Ze luistert, en ze vertelt, ze laat zien hoe verhalen kunnen verbinden, uiteendrijven, en richting kunnen geven in een tijd waarin oude ideologieën niet meer werken en er grote behoefte bestaat aan visies waarin mensen kunnen geloven.

Fragment uit 7. De betekenis van verhalen
De belangrijkste functie van verhalen zijn oriëntatie en identiteit; van oudsher, maar vooral in tijden van verandering. 'Elk leven is op zoek naar een verhaal,' stelt de filosoof Richard Kearney met wie ik dit hoofdstuk opende. 'We proberen allemaal een vorm van harmonie aan te brengen in de dagelijkse chaos en dissonanten. Het verhaal fungeert als een middel tegen verwarring. Want de drang om verhalen te vertellen komt vanouds voort uit het verlangen naar een zekere 'eenheid in het leven".  In ons eigen tijdperk van verbrokkeling en discontinuïteit verschaft het verhaal ons een van de meest levensvatbare vormen van identiteit - voor individu én gemeenschap.
Het maken van een verhaal is als het weven van een web, het spinnen van draden. Het brengt me terug naar het gedicht van de spin Sebastiaan en zijn drang tot het weven van een web, het gedicht waar ik als kind niet genoeg van kon krijgen. En waarin ik me herken als volwassen socioloog, bezig met het maken van verhalen, van het leggen van verbindingen tussen individuele levens en de sociale context; verhalen die de wereld en onszelf begrijpelijker maken. Niet te dicht geweven, niet te gesloten, want de werkelijkheid verandert voortdurend, en heeft nieuwe verhalen nodig over hoe te leven, wat te dromen en ambities zijn en hoe die te bereiken. Grote en kleine verhalen, passend bij de diversiteit van mensen en de transities in hun leven. Parabels van de tijd. (pagina 160-161)

Terug naar Overzicht alle titels

Inspirerend

Op donderdag 12 juni 2014 werd op de boerderij van een Lezer van Stavast in Berghem de slotavond van het tweede seizoen georganiseerd.

Van september tot juni komen de Lezers van Stavast normaliter een keer per vier weken samen in de Bibliotheek Oss. Inloop vanaf 7 uur 's avonds. Koffie en thee. Rond half acht beginnen we met het programma. Het komt zeer regelmatig voor dat we pas tegen of rond tien uur 's avonds stoppen. De tijd vliegt voorbij. Tijdens zo'n bijeenkomst praten we over gelezen boeken. Maken we deelnemers attent op nieuwe boeken, interessante artikelen, een filmpje hier, een quote daar, een tentoonstelling of een activiteit van de bibliotheek of anderen. Soms een liedje. Alles wat maar te maken heeft met het zeer brede thema Oefenen voor een andere tijd. Regelmatig bereiden Lezers van Stavast iets voor. Of worden gestimuleerd in een klein groepje over 'iets' door te praten. Het is niet louter eenrichtingsverkeer.

Sinds de start in het najaar van 2012 hebben naar schatting ruim zestig personen zich voor de Lezers van Stavast aangemeld. Tijdens het eerste en tweede seizoen zijn ook weer mensen afgehaakt. Om uiteenlopende redenen; die niet altijd met de bibliotheek en de 'taak' hadden te maken.

'De taak' was vanaf het begin dat Lezers van Stavast zichzelf als het ware verplichten om wekelijks één non-fictie boek uit de lijst te lezen. En dat veertig weken lang. Aan het eind van het tweede seizoen is duidelijk (geworden) dat dit voor de meeste Lezers van Stavast een brug te ver is. De deelnemers die mee zijn blijven doen geven het zelf toe. Het rantsoen wordt amper gehaald. Men wil wel boeken van de lijst blijven lezen. Maar niet zoveel als ooit afgesproken. Er zijn ook andere boeken die gelezen moeten worden. Meest genoemde argument is domweg gebrek aan tijd. 'Moet je maken!' is absoluut waar, maar ieder van ons herkent het gevoel dat er andere 'dingen' zijn die voor (moeten) gaan.

Derde seizoen - een kleine aanpassing
De formule dat leden van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken boeken blijven lezen die op de omvangrijke literatuurlijst staan wordt gehandhaafd. We laten echter los dat je één boek per week moet lezen; veertig weken lang. Nee. Iedereen die af en toe enkele boeken van deze lijst leest kan en mag naar de vierwekelijkse bijeenkomsten op donderdagavond komen.

Dat is meteen de tweede verandering. De Lezers van Stavast-avond was de eerste twee seizoenen een besloten bijeenkomst. Alleen bedoeld voor mensen die zich daarvoor in de zomer hadden aangemeld. Dat idee laten we los. Vanaf september 2014 zijn alle leden van de bibliotheek welkom die geïnteresseerd zijn in de thema's die in de honderden boeken aan bod komen. Aanmelden voor een donderdagavond is wel verplicht. Via internet. Het aantal plaatsen is beperkt. We willen voorkomen dat het een lezing wordt, waar een spreker een verhaal houdt en de bezoekers af en toe een vraag mogen stellen.

Gehandhaafd blijft dat elke avond een bepaald aspect nader naar voren wordt gehaald. Het jaarthema van de bibliotheek (Oefenen voor een andere tijd) is erg breed. De ontwikkelingen in onze sterk veranderende samenleving buitelen als het ware over elkaar heen. Wekelijks komen er nieuwe boeken uit. Verschijnen er interessante artikelen in kranten, tijdschriften of op blogs en andere digitale platforms. Kom je filmpjes tegen. Een aankondiging van een lezing hier, een documentaire daar, een tv-serie. Een tweet. Er is kortom altijd wat te doen. Dat op zo'n avond naar voren kan worden gehaald. In een context geplaatst én - dat vooral - verbonden met deze of gene boektitel van de lijst.

Ook zal blijven dat elke avond qua opbouw, sfeer anders zal zijn. Vaak wordt pas enkele dagen van tevoren besloten wat er besproken zal worden. En regelmatig wordt zelfs op de dag zelf nog een bepaald 'iets' meegenomen. Het is een groot avontuur. Voor de Lezers van Stavast en onszelf.

Inspirerend en de nuance
Tijdens de slotbijeenkomst in Berghem maakte collega Jan de Waal wat opnamen. En sprak deelnemers aan over het afgelopen seizoen. In het filmpje wordt enkele keren het woord 'inspirerend' gebruikt. Een leuk compliment. Want daar ging en gaat het toch om. Mensen verleiden kennis te nemen van onbekende 'dingen'. In de hoop dat het iets toevoegt. Hen inspiratie geeft.
In het filmpje ontbreekt (wegens slechte geluidskwaliteit - we zijn feitelijk amateurs) een quote van Lezer van Stavast Kristel de Buck  waarin ze een nieuwe naam voor de bijeenkomsten op de donderdagavond voorstelt: "De Nuance". Die indruk heeft ze althans overgehouden aan die avonden.

Tegenlicht Meet Up
Iedereen die meer dan geïnteresseerd is in ontwikkelingen in onze maatschappij kan niet om dit tv-magazine heen. Sinds 2002 worden gemiddeld 24 uitzendingen per jaar gemaakt. Elke uitzending nodigt uit tot napraten, debat, discussie. Sinds enige maanden worden op verschillende plekken in Nederland zogenaamde Tegenlicht Meet Ups georganiseerd. In Amsterdam, Den Bosch of Groningen wordt op zo'n avond over een recente aflevering nagepraat. Prima.
Incidenteel gebruiken we tijdens onze Lezers van Stavast-bijeenkomsten een fragment uit een bepaalde Tegenlicht-uitzending. Vooral de Tegenlicht Talks zijn daarvoor zeer geschikt. Een favoriet? Tomás Sedlácek die met pen en agenda duidelijk maakt dat achterblijvende economische groei in een land (dat alles al heeft) geen probleem hoeft te zijn. Nietwaar?
Op een bepaalde manier zijn de Lezers van Stavast-meetings een soort Tegenlicht Meet Ups. Alleen worden deelnemers geacht boeken te lezen over zaken die op tv aan de orde worden gesteld. En komen de fragmenten overal vandaan.

Het filmpje - Lezers van Stavast 2014


Aanmelden voor het derde seizoen?
Op dit moment is dit nog niet mogelijk.
Medio juli 2014 worden data bekend gemaakt en de manier waarop u zich voor de bijeenkomsten kunt aanmelden.
Ondertussen staat niets u in de weg om de literatuurlijst te bestuderen én te gaan lezen!
Prettige vakantie toegewenst. Een mooie tijd om te beginnen.

(donderdag 19 juni 2014)
Hans van Duijnhoven

Homepage Achtergrondartikelen

Lust & het goede leven

Lust & het goede leven : filosofische verkenningen  
 Valkhof Pers 2012, 114 pagina's - € 12,50

Korte beschrijving
Tilburg University organiseert elk jaar een Dag van de Filosofie. Thema in 2011 was 'Lust en het Goede Leven'. Centraal stond daarbij de spanning tussen individu en samenleving. Dit boekje bevat een achttal bijdragen aan die dag, van de hand van wetenschapsbeoefenaars, meest filosofen. In een zeldzame combinatie van eruditie en helderheid zetten de sprekers hun mening uiteen en daarbij schuwen zij de confrontatie niet. Maar bij alle verschil van mening hebben zij op zijn minst een ding gemeen: een grote kritische betrokkenheid bij de mens en de gemeenschap. Kleine druk. Bevat enkele afbeeldingen in zwart-wit, eindnoten per bijdrage en een korte lijst van personalia.

Tekst op website uitgever
De mens van nu richt zich steeds meer op persoonlijke behoeften en verlangens. Leven in harmonie met zijn omgeving lijkt minder belangrijk te worden. Het lijkt tegenwoordig vooral te gaan om wat ik wil, wat ik denk, wat ik voel. Objectieve maatstaven voor wat een goed leven inhoudt, erkennen we nauwelijks. Het postmoderne individu wil vooral genieten, een leuke tijd hebben en ‘zijn eigen ding doen’. De instituties en het recht drukken weliswaar de waarde van vrije individualiteit als een gemeenschapszaak uit, maar dat zijn op zichzelf geen mensen. Om die waarde in onze samenleving te realiseren is een culturele gezindheid van individuen nodig.

Wie boven alles het eigen genot nastreeft, zal onvermijdelijk anderen schaden. Zo luidt een inzicht dat zo oud is als de mensheid zelf en dat de roep om een ethiek heeft voortgebracht. De lust moest toch tenminste gedeeltelijk aan banden worden gelegd. Hoe gaan we vandaag de dag om met het spanningsveld tussen onze lusten en het idee van het goede leven?

De bijdragen in deze bundel zijn afgeleid van de lezingen die de auteurs hielden tijdens de Dag van de Filosofie 2011. Het eerste deel bevat filosofische beschouwingen van Frans Jacobs, Pascal Bruckner, Ruud Welten en Herman de Regt. In het tweede deel volgt de bijdrage van Gabriël van den Brink en de reacties daarop van Bart Jan Spruyt, Paul Cobben en Dirk Verhofstadt.

Fragment uit Vroeger was het niet beter (Dirk Verhofstadt)
Nog één woord over het 'hogere'. Ik ben altijd op mijn hoede als iemand begint over 'hogere' waarden, want dan denk ik al snel aan de verering van het vaderland, de lokroepen van de Romantiek en de morele banbliksems van de paus die in feite aan het hoofd staat van een van de meest immorele instituten die in de geschiedenis bestaan heeft en ook vandaag nog bestaat. Ik bespaar u mijn kritiek over de manier waarop ze een bisschop die gedurende jaren twee kinderen verkracht heeft het hand boven het hoofd houden.
  Het enige dat ik zie is dat er nog nooit eerder zoveel jongeren verder studeerden, dat er nog nooit zoveel boeken verkocht werden, dat er nog nooit zoveel volk naar alle mogelijke culturele manifestaties ging. Wat ik wil zeggen is dat de mensheid er niet op achteruit gaat maar vooruit, al is het met vallen en opstaan. De morele kring waarvoor we ons inzetten wordt steeds groter en bereikt stilaan de hele wereld. Dat is een positieve evolutie. In plaats van het recht op zelfbeschikking gelijk te stellen met egoïsme en het individualisme zo te verketteren, zouden we ons allen beter moeten inspannen om de rechten en vrijheden, en de enorme keuzemogelijkheden waarover wij hier vandaag kunnen beschikken, ook mogelijk te maken voor de vele miljoenen  mensen die daar alleen nog maar van kunnen dromen. (pagina 106-107)

Terug naar Overzicht alle titels

David van Reybrouck 2

Tegen verkiezingen
De Bezige bij 2013, 174 pagina's - € 14,95

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: David Van Reybrouck (1971)

Korte bespreking
De auteur, een Belgische intellectueel (cultuurhistoricus, archeoloog), voert een pleidooi om de democratie te versterken door middel van loting in plaats van verkiezingen. In een logisch, helder opgebouwd betoog stelt hij als belangrijkste oorzaak van de crisis in de democratie het vasthouden aan verkiezingen als enige democratievorm. Zijn boek is een pleidooi om met moderne middelen de oude systemen van loting (burgerfora, deliberatieve democratie) in te voeren. De zwakheden van inspraak, referenda en dergelijke worden daarbij genegeerd, evenals de bredere politicologische democratietheorie (Schumpeter, Dahl). Wel wetenschappelijk gefundeerd, maar nogal smal en met een overdaad aan jargon ('pathogenese van het electoraal fundamentalisme' pag. 89). Interessant voor hooggeschoolden (politicologen, bestuurskundigen).

Fragment uit I Symptomen
Crisis van de legitimiteit: het draagvlak kalft af
Democratie, aristocratie, oligarchie, dictatuur, despotisme, absolutisme, anarchie: elk politiek stelsel moet een evenwicht zien te vinden tussen twee fundamentele criteria: efficiëntie en legitimiteit. Efficiëntie gaat over de vraag: hoe snel kan een overheid succesvolle oplossingen vinden voor problemen die zich voordoen? Legitimiteit gaat over de vraag: hoezeer kunnen inwoners zich vinden in die oplossingen? In hoeverre erkennen zij het gezag van de overheid? Efficiëntie gaat over daadkracht, legitimiteit over draagvlak. De twee criteria zijn doorgaans omgekeerd evenredig aan elkaar: een dictatuur is ongetwijfeld de meest efficiënte manier van regeren (één persoon beslist, en klaar), maar veel duurzame legitimiteit geniet ze zelden. Het omgekeerde, een land dat over elke maatregel eindeloos palavert met alle inwoners, verhoogt vast het draagvlak, maar zeker niet de slagkracht. (pagina 13)

Een tweede citaat over de 'oude Grieken'

"Grondbeginsel van een democratische staatsinrichting is vrijheid. () Een van de kenmerken van vrijheid is dat men om de beurt wordt geregeerd en zelf regeert."

En Van Reybrouck voegt hier aan toe:

Vijfentwintig eeuwen oud, maar nog steeds verbluffend qua inzicht. Vrijheid is niet: steeds zelf de macht hebben. Vrijheid is evenmin: je niets hoeven aan te trekken van de macht. Vrijheid is nog minder: je slaafs neerleggen bij macht. Vrijheid is het evenwicht tussen autonomie en loyaliteit, tussen regeren en geregeerd worden. Het is een inzicht dat vandaag, nu de 'oligarchisering van de democratie' nog veel heftiger woedt dan toen professor Verdin er vijfentwintig jaar geleden voor waarschuwde, helemaal vergeten lijkt.  (pagina 66-67)

Enkele artikelen op De Correspondent
David Van Reybrouck zoekt nadrukkelijk het debat. Op De Correspondent verschenen de afgelopen maanden verschillende artikelen over dit onderwerp. Abonnees mogen/kunnen ook de bijdragen van leden lezen. Niet-leden alleen het 'kale' artikel.
Het kan: een totaal andere inrichting van onze democratie       
Europa heeft haar lageropgeleiden uitgesloten
De opkomst is de uitslag en negen andere observaties over de gemeenteraadsverkiezingen    
Het kan: een totaal andere inrichting van onze democratie   
In Bosnië wordt de stem van het volk eindelijk gehoord    
Vijf sites om direct te blokkeren als verkiezingen u lief zijn   
Hoe technocratie de democratie kan redden (voor even dan)   
Red de democratie, loot het parlement   
Hoe technocratie de wereld kan redden (voor even dan)   

Klik hier voor een ander (hiermee samenhangend) boek van David van Reybrouck: Pleidooi voor populisme : pamflet (2009)

Klik hier voor het blog G1000Bibliotheek

Artikel: Redenering - We zijn onze democratie kapot aan het maken door haar te beperken tot verkiezingen, (juni 2014)

Youtube: Tegen verkiezingen (optreden in Buitenhof, 30 september 2013 (16:41)



Terug naar Overzicht alle titels

Trudy Dehue

Betere mensen : over gezondheid als keuze en koopwaar
Atlas Contact 2014, 352 pagina's - €23,--

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Voor een (zelf)portret van Trudy Dehue (1951) klik hier.

Korte beschrijving
De psychologie en psychiatrie zijn in de afgelopen decennia veranderd van een menswetenschap in een natuurwetenschap, met grote, vaak nadelige gevolgen voor psychiatrische patiënten en voor de psychologie zelf. Dehue, overtuigd sociaal constructivist, verzet zich, ook in dit boek, fel tegen het tot standaard verheven wetenschappelijk realisme, dat psychische stoornissen verklaart als neurale aandoeningen. Ze constateert dat door de toenemende invloed van de biopsychiatrie de medicalisering van het leven geheel nieuwe impulsen heeft gekregen, mede mogelijk gemaakt door de onacceptabele verstrengeling van wetenschap, commercie en politiek. Haar betoog, dat op vele plaatsen aan Michel Foucault herinnert, mondt uit in kritiek op het hedendaagse neo-liberalisme dat in zijn meritocratische gerichtheid het grote belang van verschillen tussen individuen enerzijds en tussen psychologie en natuurwetenschap anderzijds ontkent. Voorzien van eindnoten, een literatuurlijst en afzonderlijke registers op namen en zaken.

Fragment uit Epiloog: variatie in mensen en in wetenschap
Socioloog Dick Pels doet een oproep tot 'groene vrijheid', waarmee hij vrijheid bedoelt die van meet af aan met beperkingen is omgeven en verdisconteert dat het doorgeschoten consumentisme veel mensen ongelukkig maakt. We zouden onszelf en elkaar weer meer in evenwicht moeten brengen en naast het belang van het grijpen van kansen de noodzaak moeten erkennen van het nemen van tijd. De laatste gedachte dragen ook econoom Sendhil Mullainathan en psycholoof Eldar Shafir uit in hun boek Schaarste uit 2013. Ze stellen tekort aan tijd gelijk aan tekort aan geld. Beide houden de geest in beslag met onderwerpen die voor anderen trivialiteiten zijn. Wie dagelijks zorgen heeft over de aankoop van voedsel houdt niet veel ruimte over om zich op iets anders te kunnen concentreren, maar dat geldt ook voor wie dagelijks woekert met zijn tijd. Mullainathan en Shafir onderstrepen hun betoog met veel onderzoeksmateriaal, maar ook zonder dat valt het idee te snappen door het simpelweg om te keren: terecht krijgen mensen met zware bestuurstaken rustige werkkamers, secretaresses, bodes, auto's met chauffeur en meer soorten verzorging. Dat dient om hun hoofd zo veel mogelijk vrij te houden voor de problemen waarmee ze bezig zijn. Niet elk beroep behoeft dergelijke faciliteiten maar bij iedereen die zijn taken gejaagd moet uitvoeren leidt dat tot hyperactiviteit en aandachtstekort, die de kwaliteit van het geleverde werk verminderen.
 De factor tijd gecombineerd met Foucault notie van 'zorg voor het zelf' en daarmee met zelfstilering loopt ook als een rode draad door het werk van filosoof Marli Huijer. Ze schreef boeken met titels zoals De kunst gewoon te leven, Ritme en Discipline . (pagina 273-274)

Informatie op website uitgever
Leken ons brein en onze genen voorheen allesbepalend, momenteel leren we dat een mens zijn biologie zelf kan en moet reguleren. Lag er tot voor kort nog veel nadruk op de erkenning van psychische stoornissen, nu maken we een wending naar een ‘leefstijlpolitiek’ die de preventie van afwijkingen als een individuele verantwoordelijkheid ziet.
Trudy Dehue doorgrondt deze ontwikkelingen met wetenschapssociologische blik. De wetenschap van adhd bij volwassenen en het ontwerp van nieuwe hersentechnologie dienen als illustratie om de noodzaak te laten zien van financieel onafhankelijk onderzoek, dat bovendien niet alleen op technologische vooruitgang is gericht. Geïnspireerd door het liberalisme van John Stuart Mill pleit Betere mensen voor het behoud van variatie in typen wetenschap, omwille van het behoud van variatie in typen mensen.
INHOUDSOPGAVE
1 - Inleiding: onenigheid over falen en verdriet
2 - Wetenschap als onderneming
3 - Wij worden ons connectoom
4 - De wetenschap van ADHD
5 - Wat we van reclame kunnen leren
6 - De paradox van de leefstijlpolitiek
7 - Epiloog: variatie in mensen en in wetenschap

Enkele citaten uit een artikel in de VK van zaterdag 7 juni 2014
Vraag: Wat is er veranderd sinds het verschijnen van De depressie-epidemie dat u een nieuw boek wilde schrijven?
TD: Ten eerste: het vertrouwen in de wetenschap is niet vanzelfsprekend meer. En ten tweede: de enorme nadruk op preventie. Niet roken, genoeg bewegen, geen chips kopen en geen suiker eten. De adviezen kloppen wel, maar alles wat toch misgaat wordt zo een kwestie van eigen verantwoordelijkheid en dus eigen schuld. En iedereen doet eraan mee. Het wemelt van de zelfhulpboeken en de zelftesten als: Hoe gezond leef jij? Hoe jaloers ben jij?

Vraag: Wat is er tegen om de eigen verantwoordelijkheid van mensen te benadrukken?
TD: Op sommige dingen hebben mensen gewoon geen greep. Er wordt voortdurend op zwangere vrouwen ingepraat wat ze allemaal niet mogen eten en dat ze stress dienen te vermijden, omdat ze anders een kind met een stoornis krijgen. Maar zoiets is toch vooral een kwestie van pech en lot.

Terug naar Overzicht alle titels