woensdag 7 januari 2015

Een nieuwe boekenclub

Goede voornemens. Worden volop gemaakt in deze tijd van het jaar. En zelden waargemaakt. Maar we blijven erin volharden. Ooit steken we laatste sigaret op, negeren voortaan het appelgebak, nemen altijd de trap, stappen vaker op de fiets en schenken meer aandacht aan deze of gene. Prima, al die voornemens.

Maandag de 5e januari (2015) werd duidelijk dat een van de rijkste mannen op aarde zich ook iets had voorgenomen. Hij gaat dit jaar meer lezen. Zesentwintig boeken per jaar. Een non-fictie boek per veertien dagen. En aangezien hij over manieren beschikt om dat voornemen met ons te delen, bereikte het voornemen van Mark Zuckerberg veel mensen. Die daarover gingen schrijven, twitteren, liken enzvoorts. Benieuwd hoeveel reageerders daadwerkelijk gaan lezen. En het een jaar volhouden. Als initiator van een andere 'leesclub' - Lezers van Stavast - weet ik hoe moeilijk het is.


Een collega
Een collega in de bibliotheek Veghel me attent op het nieuwtje dat meneer Zuckerberg A Year of Books had opgezet. Op Facebook. Waar anders. Op dit moment (dinsdag 6-1-2015 rond drie uur 's middags) hebben 186.675 personen dit geliked. 's Ochtends had het berichtje (ook) al in De Volkskrant gestaan (maar die krant nog niet bekeken) en 's avonds ook in het NRC. Dinsdag blies NRC Next dit artikel op tot hoofdonderwerp. Kop op de voorpagina: 'Wij lezen wat Mark liket'. En binnenin: 'Zo verandert Facebook ook de boekenmarkt'. Waarschijnlijk zo groot (opgeblazen) bij gebrek aan écht nieuws. Maar, toch. Blijkbaar zijn veel mensen aangenaam verrast door dit initiatief. Dat iets zegt over onze tijd. Maar wat dan?

Complexe tijden
Opmerkelijk dat een artikel over lezen en boeken zoveel aandacht krijgt. Er hangt iets in de lucht. Realiseren steeds meer mensen zich dat in onze complexe wereld lezen nog steeds relevant is. Lezen helpt. Om te begrijpen in wat voor wereld we leven. Wat er speelt. Gaat spelen. De invloed van wetenschap en technologie op onze levens. Kortom: langere teksten die ons helpen de wereld beter te begrijpen. Om er (vervolgens) iets mee te kunnen doen. Veranderen. Anticiperen. Noem het hoe je wilt. Lezen helpt. En vooral als je 'dingen' leest die ietwat buiten je comfortzone liggen. Dan doe je (lego)blokjes informatie op, die je wellicht (maar geen garantie!) in je leven, werk of omgeving kunt gebruiken. Om nieuwe, unieke 'dingen' (verbindingen) tot stand te kunnen brengen. Onze opgave in de 21e eeuw. Doorlopend nieuwe, verrassende 'dingen' tot stand brengen. En lezen helpt. Mark Zuckerberg vindt het ook. Bijzonder voor iemand die miljarden mensen min of meer verslaafd heeft gemaakt aan een scherm(pje). Waar ontelbaar veel minuten, uren worden verspild. Aan ... Tja, aan wat. Deze man wil dat we onze schermen uitzetten, wegleggen en vaker een boek ter hand gaan nemen.
We leven in complexe tijden en de uitnodiging van Mark Zuckerberg om aan zijn boekenclub deel te nemen is daar een typisch voorbeeld van.

Een prachtplan
Ondanks alle kritiek die je op Mark Zuckerberg kunt hebben, heeft hij natuurlijk wel een goed plan gelanceerd. Stel je voor dat in Nederland een op de tien volwassenen serieus mee gaat doen. Elke twee weken een serieus non-fictieboek lezen. En er met anderen over praten. Alleen jammer dat zijn eerste voorstel een niet-vertaald boek is (The end of power van Moisés Naím). Gelukkig komt de redactie van de NRC met een lijstje alternatieven. Jammer dat ze hun werk niet goed hebben gedaan. Vier van de tien suggesties zijn gewoon in een Nederlandse vertaling beschikbaar. Wel zo handig. En opmerkelijk is ook dat juist deze vier titels ook voorkomen op de literatuurlijst van de Lezers van Stavast: Charles Duhigg (Macht der gewoonte : waarom we doen wat we doen en hoe we dat kunnen veranderen - 2012), Erik Brynjolffson & Andre McAfee (Het tweede machinetijdperk - 2014), Daron Acemoglu & James Robinson (Waarom sommige landen rijk zijn en andere arm - 2012) en Dave Eggers (De cirkel - 2013).

Zes andere suggesties
Mohsin Hamid. Hoe word je stinkend rijk in het nieuwe Azië? (2013)
Philip Huff. Boek van de doden (2014)
Guus Kuijer. De bijbel voor ongelovigen (2013)
Greg McKeown. Essentialism : the disciplined pursuit of less (2014) (niet vertaald)
Peter Thiel & Blake Masters. Zero to one : notes on startups, or how to build the future (2014) (niet vertaald)
Miguel de Cervantes. De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha (meerdere edities)

The end of power
Dit boek van de Amerikaanse journalist-publicist Moisés Naím verscheen al in 2013. Is door Nederlandse uitgevers links laten liggen. Niet gerecenseerd in Nederlandse kranten. Benieuwd of dat gaat veranderen. Afgaand op de reviews lijkt het een interessant boek over en voor onze tijd. De ondertitel is ook veelzeggend: from boardrooms to battlefields and churches to states, why being in charge isn't what it used to be. En sluit waarschijnlijk perfect aan bij het jaarthema Oefenen voor (in) een andere tijd en eerdere jaarthema's van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken (zoals: Echte waarde(n) of Who's in control?).
In onze complexe wereld is veel aan het schuiven. Eén van de kenmerken daarvan is dat dé baas vaak niet echt meer dé baas is. Noch kan spelen. Overal wordt aan fundamenten gezaagd. De baas zijn omdat je die rol of titel hebt toebedeeld gekregen is niet langer voldoende. In onze sterk met elkaar verbonden (en op sommige gebieden transparante) wereld is dat onvoldoende. Mensen prikken feilloos door opgeblazen bazen-'gedoe' heen en zijn in staat krachtige instituties down te brengen. Ze dwingen zich aan te passen.
Dit boek kan zo toegevoegd worden aan de literatuurlijst voor de Lezers van Stavast. Maar we wachten toch maar op die vertaling.

Lezers van Stavast
Ruim tweeënhalfjaar na de start van het Lezers van Stavast-avontuur durf ik de conclusie te trekken dat Mark Zuckerberg een ambitieus voorstel heeft geformuleerd. Voor de gemiddelde lezer is één boek per twee weken een flinke opgave. Petje af voor iedereen die dat volhoudt. Het helpt wel als je dat samen met anderen doet; en regelmatig samenkomt om er over te praten. Geïnspireerd wordt om een ander interessant boek eens ter hand te nemen. Afgaand op de informatie die rondom A Year of Books loskomt lijkt het er sterk op dat Mark Zuckerberg boeken gaat selecteren die voorkomen op de literatuurlijst voor de Lezers van Stavast. Of boeken die daar aan toegevoegd kunnen worden. Nieuwe én iets oudere. Het gros van de boeken op de LvS-lijst gaat over onze complexe, sterk veranderende wereld. Waarvan het tempo in sterke mate bepaald wordt door ontwikkelingen in wetenschap en technologie, hoe de wereld steeds meer met elkaar verweven wordt en inzichten hoe mensen als mens functioneren (hersenonderzoek).

Helaas bevat de LvS-lijst begin 2015 circa driehonderd titels. Lastig om daaruit te kiezen. Hieronder zesentwintig titels voor de rest van dit jaar; een voor elke twee weken. Criteria: leesbaar én interessant. Er staan op de lijst van driehonderd boeken die interessant zijn, maar niet altijd goed geschreven. Helaas, maar het is niet anders. Niet iedere wetenschapper kan een pakkend boek schrijven. De volgorde van onderstaande lijst is willekeurig. Nummer 1 is niet beter of slechter dan nummer 15. Wel anders. Maar allemaal geven ze een andere kijk op de werkelijkheid. Lezers die begrijpen dat we allen veroordeeld zijn tot 'oefenen in een andere tijd'.

Zesentwintig boeken voor 2015

1. Alicja Gescinska. De verovering van de vrijheid : van luie mensen, de dingen die voorbijgaan (Lemniscaat 2011)
Een Belgisch-Poolse filosofe houdt een warm pleidooi om je ergens voor in te zetten. je te engageren. Meer positieve, en ietsje minder negatieve vrijheid.

2. Guus Kuijer. Hoe word ik gelukkig? : een zelfhulpboek (Athenaeum Polak & Van Gennep 2009)
Een 'kinderboeken'-schrijver houdt een warm pleidooi om je niet te druk te maken. Niet cynisch. Noch ironisch.

3. Christien Brinkgreve. De ogen van de ander : de sociale bronnen van zelfkennis (Augustus 2009)
Eerste van een drieluik van deze wijze sociologe (1949). Lees ook: Het verlangen naar gezag : over vrijheid, gelijkheid en verlies van houvast (2012) en Vertel : over de kracht van verhalen (2014)

4. Paul Verhaeghe. Identiteit (De Bezige bij 2012)
Boek van Vlaamse psycho-analyticus dat overal opduikt, aangehaald wordt en hard op weg is een van de boeken van de jaren tien te worden.

5. Daron Acemoglu & James Robinson. Waarom sommige landen rijk zijn en andere arm (Nieuw Amsterdam 2012)
Alhoewel ze zichzelf iets te vaak herhalen een boek dat een echt andere kijk op de wereld biedt. Voor iedereen die zich afvraagt waarom 'het' in Rusland, Midden-Oosten of Cuba nog steeds niet goed is gekomen sterk aanbevolen. Haalt een hardnekkige mythe dat 'ze' lui zijn hardhandig onderuit.

6. David Van Reybrouck. Tegen verkiezingen (De Bezige bij 2013)
Vlot geschreven, prachtig gedocumenteerd pleidooi om te gaan experimenteren met ons politiek bestel. Leve de loting!

7. Rutger Bregman. De geschiedenis van de vooruitgang (De Bezige bij 2013)
Tweede boek van deze jonge historicus. Prachtige samenvatting van tienduizend jaar geschiedenis met als conclusie dat 'we' het nog nooit zo goed hebben gehad. Lees s.v.p. kort daarna zijn derde boek (met een warm pleidooi om desondanks te blijven 'dromen'): Gratis geld voor iedereen : en nog vijf grote ideeën die de wereld kunnen veranderen (De Correspondent 2014)

8. Robert & Edward Skidelsky. Hoeveel is genoeg? : geld en het verlangen naar een goed leven (De Bezige bij 2013)
Vader en zoon, econoom en psycholoog, zetten grote vraagtekens bij onze op groei gebaseerd (economisch) model. Wordt ook vaak aangehaald.

9. Damon Young. Filosoferen in de tuin (Ten Have 2014)
Jonge Australische filosoof portretteert een tiental personen die er toe doen. Lees ook zijn recentste boek Afgeleid : filosofie voor een vrijer leven (Ten Have 2014)

10. Annegreet van Bergen. Gouden jaren : hoe ons dagelijks leven in een halve eeuw onvoorstelbaar is veranderd (Atlas Contact 2014)
Voor iedereen die min of meer bewust de jaren zestig tot nu toe heeft meegemaakt. En voor iedereen die wil weten hoe het toen was. Eén groot feest der herkenning. En ze bestrijkt veel segmenten van ons leven. Heeft een relatie met De geschiedenis van de vooruitgang van Rutger Bregman.

11. Naomi Klein. No time : verander nu, voor het klimaat alles verandert (De geus 2014)
Een schrijver die niet blijft hangen in analyses over onze tijd en haar problemen. maar een pleidooi houdt om 'dingen' te gaan veranderen. De Engelse titel is beter: This changes everything : Capitalism vs. the Climate

12. Wim de Ridder. De ontdekking van de toekomst : wat we al weten, is niet te geloven (Vakmedianet 2014)
Hoogleraar toekomstonderzoek kondigt een zesde technolgische golf aan. Zo rond 2015. Tot die tijd zitten we in de (volwassen) nadagen van de vijfde golf.

13. Ken Robinson. Het Element : als passie en talent samenkomen (Het Spectrum 2009)
Sir Ken, onderzoekt creativiteit, spreekt er over en legt in dit boek uit hoe mensen het beste ergens goed in kunnen worden (als ze dingen doen die bij hen passen). Een open deur, maar hoe waar.

14. Tony Judt. Het land is moe : verhandeling over onze ontevredenheid (Contact 2010)
Testament van deze Engels-Amerikaans historicus. Hij waarschuwt ons voor terugvallen naar negentiende eeuwse toestanden. Profetische woorden.

15. Peter Westbroek. De ontdekking van de aarde : het grote verhaal van een kleine planeet (Balans 2012)
Misschien wel het meest invloedrijke boek uit de hele lijst. Wordt helaas niet gelezen door mensen beslissingen voor de langere termijn moeten nemen. Handelen in ieder geval tegen de geest van deze Nederlandse geoloog in.

16. Tomás Sedlácek. De economie van goed en kwaad : de zoektocht naar economische zingeving van Gilgamesj tot Wall Street (Scriptum 2012)
belangrijk boek van deze Tsjechische econoom die - ik geef het toe - beter spreekt, dan schrijft. Maar hij zet terecht grote vragen bij de status van zijn vakgebied, de economie.

17. Dirk De Wachter. Borderline times : het einde van de normaliteit (Lannoo 2012)
Belgisch psychiater neemt de pols van de samenlecing en constateert dat we veel symptomen van borderliners vertonen. Eind 2014 verscheen een kort 'pamflet' -> Liefde : een onmogelijk verlangen? (een soort geneesmiddel, maar blijf met beide benen op de aarde staan).

18. Manfred Spitzer. Digitale dementie : hoe wij ons verstand kapotmaken (Atlas Contact 2013)
Boek en schrijver zijn door talloos veel (digitaal bevlogen) recensenten afgebrand, maar zijn conclusie dat té veel digitalia niet echt goed (noch voor onze kinderen) zijn, laat zich moeilijk wegpoetsen.

19. Ap Dijksterhuis. Het slimme onbewuste : denken met gevoel (Bert Bakker 2007)
Tientallen keren herdrukt. Klassieker. Een van de eerst van vele boeken waarin recent hersenonderzoek wordt uitgelegd voor leken. Confronterende conclusie: 'we' zijn zelden 'de baas' over 'ons zelf'.

20. Sendhil Mullainathan & Eldar Shafir. Schaarste : hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen (Maven 2013)
Must read voor iedereen die te maken heeft of krijgt met mensen die (al dan niet buiten hun eigen schuld) in de problemen komen. Dwingt tot aanpassen van veel stokpaarden.

21. Kevin Kelly. De wil van Technologie (Maven publishing 2012)
Groot denker. Die in een grote streek de wereldgeschiedenis schetst. Hoe we hier (in onze hoog-technologische wereld) terecht zijn gekomen én de onvermijdelijkheid dat we in een sneltreinvaart nog veel grotere 'dingen' gaan meemaken. Lees ook (het veel slechter geschreven) 'sprookjesboek' van Ray Kurzweil: De singulariteit is nabij : het moment waarop de mensheid de grenzen van de biologie overstijgt (De Wereld 2005/2011)

22. Henk van Tuinen. Ons land kan menselijker : naar een economie die de samenleving verbetert (De Bezige bij 2013)
Onbekende econoom houdt een warm pleidooi voor een maatschappelijk debat over de impact van reclame (en alle andere pr-hocus pocus) op ons leven en hoe zich dat verhoudt tot een tijd waarin we zuiniger om moeten gaan met de aarde. Boek is volstrekt genegeerd door beleids- en opiniemakers. Is waarschijnlijk zijn tijd vooruit.

23. Seth Godin. The Icarus deception : how high will you fly? (Porfolio/Penguin 2012)
Helaas nog niet vertaald. Eenvoudig Engels. Veel witregels. Korte paragrafen. Over dé houding voor de 21e eeuw. Unieke dingen tot stand brengen. Niet bang zijn om je nek uit te steken. Go, make something happen. Experimenteer. Beschikken over veerkracht.

24. Jan Rotmans. Verandering van tijdperk : Nederland kantelt (Aeneas 2014)
Hoogleraar transitiekunde brengt veel dingen die in alle genoemde boeken langskomen samen in een consistent verhaal om voort te gaan op de ingeslagen weg die leidt tot een compleet andere samenleving; een gekantelde samenleving.

25. Paul De Grauwe. De limieten van de markt : de slinger tussen overheid en kapitalisme (Lannoo 2014)
Belgisch econoom en politicus (VLD, een soort VVD) die zeer kritische vragen zet bij ons huidig kapitalistisch systeem. Stuur het bij, of er komen grote ongelukken.

26. Susan Neiman. Waarom zou je volwassen worden? (Ambo/Anthos 2014)
Amerikaans filosofe die een warm pleidooi houdt om als volwassenen vaker volwassen te gaan gedragen. Leidde tot de zin: volwassen verleiden zich volwassener te gaan gedragen. Hard nodig om alle problemen van nu en straks te kunnen oplossen.

(woensdag 7 januari 2015) voor Johan
Hans van Duijnhoven

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen