Timothy Snyder

Over tirannie : twintig lessen uit de twintigste eeuw
Ambo Anthos 2017, 214 pagina'- € 12,99

Oorspronkelijke titel: On tyranny : twenty lessons from the twentieth century (2017)

Wikipedia: Timothy Snyder (1969)

Korte beschrijving
Geschiedenis kan geruststellen maar ook waarschuwen. Dat laatste doet de Amerikaanse auteur van dit boekje. Hij maakt zich zorgen over het voortbestaan van onze liberale democratie. Direct na de Amerikaanse verkiezingen in 2016 stelde hij een lijst op van twintig aanbevelingen die hij van belang acht als de democratie wordt bedreigd: 'Verhinder een eenpartijstaat', 'Koester onze taal', 'Geloof in de waarheid', 'Praat met elkaar' en dergelijke. In het boekje zijn de lessen kort uitgewerkt en onderbouwd met analyses van voorvallen uit de geschiedenis. Hij schrijft zijn lessen op beeldende en bijna literaire wijze uit: 'De politiek van het onvermijdelijke is een intellectueel coma dat we onszelf hebben aangedaan.' Dat is ook de valkuil van het boekje: het biedt wijze lessen met mooie doorkijkjes en vergezichten, maar voelt soms ook als verzameling open deuren. Wie daar doorheen kan kijken, voelt zich zeker gesterkt in de strijd tegen populisten en anderen die rechtsstatelijke hoekstenen willen omgooien. Pocketuitgave; normale druk.

Tekst op website uitgever
Direct na de Amerikaanse verkiezingen in november 2016 stelde historicus Timothy Snyder een lijst op van twintig aanbevelingen die van belang zijn als de democratie wordt bedreigd. Hij plaatste deze lijst op zijn Facebookpagina en het bericht ging direct viral.

In Over tirannie werkt Snyder deze twintig lessen uit met concrete voorbeelden uit de geschiedenis. Hij waarschuwt ons dat wij niet wijzer zijn dan de Europeanen in de twintigste eeuw, die hun democratieën zagen zwichten voor fascisme, nazisme en communisme: bewegingen waarin één leider of één partij uitdrukking gaf aan de stem van het volk en beloofde de burgers te beschermen tegen bedreigingen van buitenaf. Ook in de huidige tijd lijkt het voortbestaan van de liberale democratie op het spel te staan. Niet eerder was de geschiedenis van de vorige eeuw zo actueel. Een voordeel is dat we kunnen leren van ervaringen uit het verleden om de opmars van tirannie te stuiten.

Fragment uit de Proloog - Geschiedenis en tirannie
Fascisme en communisme waren een reactie op mondialisering: op de ware en vermeende ongelijkheid die deze veroorzaakte, en op de machteloosheid van democratieën om er iets tegen te doen. De fascisten verwierpen de rede in naam van de wil en lieten objectieve waarheden wijken voor een roemrijke mythe, verwoord door leiders die beweerden de stem van het volk weer te geven. Ze gaven de mondialisering een gezicht door te beweren dat de problemen waarmee deze gepaard ging het gevolg waren van een samenzwering tegen de natie. De fascisten bleven zo’n twintig jaar aan de macht en lieten een intellectuele erfenis na die met de dag relevanter wordt.
De communisten hielden het langer vol, bijna zeventig jaar in de Sovjet-Unie en meer dan veertig jaar in Oost-Europa. Het gezag dat zij zich ten doel stelden berustte op een gedisciplineerde partij-elite met een monopolie op de rede, die de samenleving naar een zekere toekomst zou leiden volgens zogenaamd ijzeren historische wetten.
We denken misschien dat onze democratische erfenis ons vanzelf tegen zulke bedreigingen beschermt. Dat is een ondoordachte reactie. Onze eigen traditie verlangt van ons dat we de geschiedenis bestuderen om de diepe oorzaken van de tirannie te kunnen begrijpen en de juiste antwoorden erop te kunnen bedenken. Wij zijn niet wijzer dan de Europeanen die in de twintigste eeuw de democratie zagen bezwijken onder fascisme, nazisme of communisme. Ons voordeel is dat we van hun ervaringen kunnen leren. Daar is het nu het aangewezen moment voor.
Dit boek biedt twintig lessen uit de twintigste eeuw, aangepast aan de omstandigheden van nu. (pagina 11-13)

Fragment uit de Epiloog
Het gevaar dat ons nu bedreigt is een overgang van een politiek van de onvermijdelijkheid naar een politiek van de eeuwigheid, van een naïef en gebrekkig type democratische republiek naar een verward en cynisch type fascistische oligarchie. De politiek van de onvermijdelijkheid is vreselijk kwetsbaar voor het type dreun dat zij onlangs heeft geïncasseerd. Wanneer de mythe aan gruzelementen gaat, wanneer de tijd zich verstuikt, gaan we naarstig op zoek naar een andere manier om onze ervaringen te organiseren. De weg van de minste weerstand leidt linea recta van de onvermijdelijkheid naar de eeuwigheid. Als u ooit dacht dat alles uiteindelijk altijd goed komt, dan kunt u er nu van worden overtuigd dat niets ooit nog goed komt. Als u ooit niets deed omdat u dacht dat vooruitgang toch onvermijdelijk is, dan kunt u gewoon niets blijven doen omdat u denkt dat de tijd cyclisch verloopt.
  Beide opvattingen, die van de onvermijdelijkheid en die van de eeuwigheid, zijn antihistorisch. Het enige redmiddel is de geschiedenis zelf. Dankzij de geschiedenis kunnen we patronen ontdekken en dingen beoordelen. Zij schetst voor ons de structuren waarin we op zoek kunnen gaan naar de vrijheid. Zij onthult voor ons momenten die allemaal anders maar geen van alle geheel uniek zijn. Begrip van het ene moment opent de mogelijkheid om de medeschepper van het volgende te worden. Dankzij de geschiedenis kunnen we verantwoordelijkheid nemen: niet voor alles, maar wel voor iets. De Poolse dichter Czeslaw Milosz zag in een dergelijke opvatting van verantwoordelijkheid een middel tegen eenzaamheid en onverschilligheid. De geschiedenis geeft ons het gezelschap van mensen die meer hebben gedaan en geleden dan wij. (pagina 122-123)

Youtube - Timothy Snyder, "On Tyranny: Twenty Lessons From The 20th Century"


Aanvulling 26 mei 2019: artikel op MO = MOndiaal Nieuws.
Historicus Timothy Snyder: ‘Kijk naar Rusland. Zo kan de toekomst eruitzien’ (11 mei 2019)

Terug naar Overzicht alle titels